استقامت؛ نیاز انسان در تمام مراحل کمال

اولیای دین به ما یاد می‌دهند که در ضروری‌ترین چیزهای‌تان نیز نگاه‌تان ابتدا به خدا و لطف او باشد؛ ابتدا از او بخواهید و سپس در سایه توفیق او به دنبال فراهم کردن مقدمات بروید و آن را به دست بیاورید.

افراد بسیاری هستند که هدف زندگی را شناخته‌اند، راه صحیح را نیز یاد گرفته‌اند و انگیزه برای پیمودن آن راه پیدا کرده‌اند، اما در نیمه راه از ادامه مسیر باز مانده‌اند. کمی که راه را پیمودند، هنگامی که با سختی‌ها روبه‌رو شدند و دیدند که این کار زحمت‌ دارد، منصرف شدند یا برایشان وسوسه‌هایی پیدا شد و در این‌که راه‌شان درست است شک کردند، یا انگیزه‌های دیگری نیز ضمیمه انگیزه اصلی شد و با آن‌ تضاد پیدا کرد. استقامت مسئله مهمی است که قرآن به‌خصوص روی آن تکیه می‌کند؛ إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا(فصلت/30). قدم اولی که ما باید به سوی سعادت‌مان برداریم، شناختن این حقیقت است که خدا رب همه هستی است و اختیار عالم به دست اوست. اما با این شناخت مسئله تمام نمی‌شود.

در متون دینی ‌ما از کسی یاد شده است که شش هزار سال خدا را عبادت کرده است و سپس برگشته است. امیرمؤمنان‌علیه‌السلام می‌فرماید که شیطان قبل از خلق آدم شش هزار سال عبادت خدا کرده بود. سپس می‌فرماید: این‌که می‌گویم شش هزار سال، شما درست متوجه نمی‌شوید که این چقدر است؛ آیا از سال‌های دنیوی است که 360روز است و شما می‌شناسید یا سالی است که هر روزش برابر با هزار سال است![ وَکَانَ قَدْ عَبَدَ اللَّهَ سِتَّةَ آلَافِ سَنَةٍ لَا یُدْرَى أَ مِنْ سِنِی الدُّنْیَا أَمْ مِنْ سِنِی الْآخِرَةِ (نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص288] شاید این تعبیر حضرت اشاره به این نکته باشد که خیال نکنید این شش‌هزار سال از این شش هزار سال‌های عادی بود، بلکه هر روز آن‌ معادل هزار سال دنیا بود! در طول این مدت جناب ابلیس مشغول عبادت بود. آن قدر عبادت کرد که ملائکه می‌گفتند: این نیز ملکی است که از ما قوی‌تر و جدی‌تر است. بعد از همه این‌ها خداوند او را امتحان کرد و به او فرمود: در مقابل این مخلوق من (حضرت آدم علیه‌السلام) خضوع کن، او را قبله خودت قرار بده، و در مقابل او به خاک بیفت! شیطان گفت: من برای این؟! خداوند فرمود: بله! شیطان گفت: مرا از این تکلیف معاف کن، هر عبادت دیگری بگویی انجام می‌دهم! عبادتی می‌کنم که هیچ کس نکرده باشد! خطاب رسید: اگر مرا عبادت می‌کنی، آن‌گونه که من می‌گویم عبادت کن! اما شیطان گفت: این کار را نمی‌کنم؛ قَالَ لَمْ أَکُن لِّأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ؛[حجر/33] من برای این موجودی که از گِلی بدبو آفریده‌ای، سجده کنم؟! من چنین کاری نمی‌کنم! امتحانی بود که تمام شد و ابلیس در آن رفوزه شد.

بیراهه نرفتن

بهره رسمی که قرآن و روایات به ما آموختند دو چیز است: به ما گفتند اگر در حوزه‌ها و دانشگاه‌ها کار علمی انجام می‌دهید، علم به تنهایی سودمند نیست باید با وارستگی همراه باشد، علمِ بی‌وارستگی اگر زیانبار نباشد سودمند نیست. اینکه در بخش‌های فراوانی از قرآن کریم فرمود: ﴿یُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ یُزَکِّیهِم﴾; یعنی عالم حوزوی یا استاد دانشگاهی باید عالم باشد؛ محقّق باشد علماً، متحقّق باشد عملاً تا بیراهه نرود و راه کسی را هم نبندد. نه از روحانیِ عالم بی‌عمل کاری ساخته است, نه از دانشگاهی محقّق بی‌تحقّق کاری ساخته است. اصرار قرآن کریم بر اینکه اگر کار علمی انجام می‌دهید، حتماً باید با عمل صالح همراه باشد؛ منتها گاهی تزکیه را قبل از تعلیم ذکر می‌کند و گاهی تعلیم را قبل از تزکیه؛ آن جا که می‌فرماید: ﴿یُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ یُزَکِّیهِم﴾، نه برای آن است که علم از وارستگی بالاتر است، علم مقدّم بر وارستگی نیست،  بلکه مقدّمه است, مقدمه یعنی مقدمه! اگر کسی حوزه درس می‌خواند یا دانشگاه می‌رود، علمش مقدمه بر آدم شدن است نه مقدّم, لذا فرمود: ﴿یُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ یُزَکِّیهِمْ﴾؛ اما آن بخش‌هایی که تزکیه را بر علم مقدّم می دارد، برای اینکه آدم شدن مقدّم بر عالِم شدن است، چه عالم حوزوی و چه عالم دانشگاهی. پس اگر کسی در محور دانش حرکت می‌کند، باید بداند علم یک طرف قضیه است، آن آدمیّت و بیراهه نرفتن و راه کسی را نبستن طرف دوم قضیه است.

منبع: درس اخلاق استاد جوادی 29/6/1397

زکات علم

 

زکات علم، نشر آن است. هر وبلاگ می تواند پایگاهی برای نشر علم و دانش باشد. بهره برداری علمی از وبلاگ ها نقش بسزایی در تولید محتوای مفید فارسی در اینترنت خواهد داشت. انتشار جزوات و متون درسی، یافته های تحقیقی و مقالات علمی از جمله کاربردهای علمی قابل تصور برای ,بلاگ ها است.

همچنین وبلاگ نویسی یکی از موثرترین شیوه های نوین اطلاع رسانی است و در جهان کم نیستند وبلاگ هایی که با رسانه های رسمی خبری رقابت می کنند. در بعد کسب و کار نیز، روز به روز بر تعداد شرکت هایی که اطلاع رسانی محصولات، خدمات و رویدادهای خود را از طریق بلاگ انجام می دهند افزوده می شود.